La usona mensogo

La plej granda problemo de Usono troviĝas en la fakto ke la usonanoj serĉas kvadratan cirklon. Mi klarigu: unuflanke ili volas esti uniĝintaj, aliflanke ili estas tre egoismaj. La unuan flankon oni vidas en ilia fervorega amo de la flago usona kaj al ĉiuj aĵoj naciismaj. En ilia “Ĵuro al la flago” ili diras: “Mi ĵuras lojalecon al la flago de Unuiĝintaj Ŝtatoj de Ameriko kaj al la lando kion ĝi reprezentas – unu nacio sub dio kun libereco kaj justeco por ĉiuj”. Ili ŝatas komenci publikajn eventojn kun tiu ĵuro kaj la infanoj de la lernejoj bezonas komenci la tagon pere de ĝia deklamado.
La Problema: la ĵuro kaj la flago (kiu reprezentas unuecon) estas mensogo. Tion oni povas konstati ĉiutage en la usonaj tagĵurnaloj. Hodiaŭ ekzemple la Sun Sentinel de Fort Lauderdale raportis pri la kondiĉo de domasekuro en Usono. Kelkiuj volas nacian asekuron ĉar en ŝtato kiel Florido la popolaro estas tro malgranda por asekuri la domposedantojn de la ŝtato. Do reprezentantoj publikaj proponis nacian asekuron por domoj. Tuj venis akra rifuzo de multaj usonanoj aliparte. Ili diris ke se oni elektas vivi en danĝera regiono kiel la Florido oni devas ‘pagi la prezon’ kaj ne kredi ke la aliaj usonanoj subtenos tiun ‘vivstilon’ (la vorto kion ili uzis). Nu, mi memorigos vin, tiu estas la insulto kion ili ankaŭ uzas por bastoni gejojn – ĝi estas malbona, ni povus diri ‘malusona’ vivstilo! Ĉiu respondecas por sia propia ‘vivstilo’. Sekve, se vi ne havas ‘vivstilon’ sankciatan per aliuj, vi ne vere apartenas al la ‘bona socio usona’. Florido devus esti ŝtato nur por riĉuloj kiuj povas rekonstrui siajn domojn post uragano. Ne kontu kun la helpo de aliaj usonanoj se vi volas flegi tian vivstilon de loĝi en Florido! Ne ŝajnas esti tre ‘unuiĝinta’ en miaj okuloj!
Tiel la simboloj de nacia unueco estas mensogoj.

La maljusteco de la angla/usona lingvoj

Hodaiŭ mi ŝatus skribi pri la maljusteco de la usona/angla lingvoj.
Ĉar mi parolas la usonan denaske, mi povas akcepti poŝtenojn kiuj estas fermaj al ĉiuj kiuj ne parolas aŭ la anglan aŭ la usonan denaske. En multaj partoj de la mondo oni serĉas instruistojn de unu de tiuj du lingvoj sub la kondiĉo ke estu denaska parolanto. Do por mi la mondo estas malferma labormerkato. Mi povus trovi laboron en Azio, Afriko, Eŭropo, kaj en la landoj de la Amerikoj kie ne poroliĝas la usona/angla. Krome, eĉ en Usono, mi havas grandajn ŝancojn, ĉar la loĝantaro ne usonparolanta ĉiam kreskas pli kaj pli.
Krome, kiam nedenaskaj parolantoj de la usona/angla uzas unu de tiuj lingvo, ili ofte ŝajnas esti malinteligentaj aŭ malĝentilaj. Aparte germanoj, nederlandanoj, skandinavoj havas tre malagrablajn manierojn de uzi la usonan/anglan tiel ke ili ŝajnas esti krudaj, arogaj kaj mallertaj. Parolantaj de latindevenaj lingvoj ŝajnas esti naivaj kaj afektaj, sin firma ideo de tio kion ili volas diri. Mi povus daŭrigi pri la impresoj kiojn nedenaskaj parolantoj faris uzante la anglan/usonan sed estus kvazaŭ ripetado post ripetado. Tio venas el la apartaj pragmatiko kaj diskurso de tiuj du lingvoj. Ankaŭ la aparta intonacio de tiuj du lingvo defias novlenantojn, tiel ke oni perseptas ilin kiel malcertuloj aŭ eĉ friponoj.
Pri la interna klaseco de la angla/usona:
Ĝis la konkero de Anglio fare de la Normanoj ĉe la Batalo de Hastings en 1066 sub Vilhelmo la loĝantoj de Anglio parolis aŭ la anglosaksonan aŭ la malnovan skandinavan aŭ miksan formon de tiuj du. Tiuj lingvoj, samkiel la moderna islanda, estis fakte tre demokrataj lingvoj ĉar ilia vortprovizo estis hejmdevena. Por krei novajn vortojn oni uzis sistemon similan al tio de Esperanto. Oni ne bezonis studi la latinan aŭ la malnovgrekan aŭ la francan por diveni la signifon de novaj vortoj. Pere de prefiksoj, sufiksoj kaj kunmetitaj vortoj aŭ pere de pli, ni diru, poetika pliĝenraligo de difino de vorto oni ne bezonis neologismojn. La enhavo de ĉiu teksto estis je la kompreno de ĉiu parolanto de la lingvo. La konkerintaj Normanoj parolis la francan kiel nova elito, nova reĝanta klaso. Por sukcesi en la socio oni devis lerni la francan aŭ regi ĝin ekde la nasko. Iĝinte la nova reĝantoj rimarkis ke ili superis al la pleboj kaj proletoj pere de sia lingvo. Tiam venis en la jaroj 1340 la Senkompata Rikoltisto, la pesto, al Anglio. Nun la plebanoj malaperis. La nobluloj ne plu havis laboristojn. Ili mem nur trinkis vinon en siaj kasteloj kaj ne sciis labori – nek bredi brutojn, nek konstrui vagonon aŭ barelon, nek purigi planĉon. Por laborigi la kamparanojn, nun pokaj, ili devis lerni la anglosaksonan, sed ili neniam plene regis ĝin. Samtempe ili konsciiĝis ke lingvo estas povo. Lingvo kun tre kompleksa vortprovizoro por akademiaj aĵoj servis kiel blokado al la atingado de scio por povruloj. Do la angla, aparte la angla, kompleksigis la vortprovizoron mantenante la klasan sistemon. En pli (sed ne tute) egalecema Usono la vortprovizoro regresas al antika sistemo de prefiksoj, sufiksoj, kunmetitaj vortoj kaj popolismoj por evolui. Klaskonsciaj britoj ofte plendas pri la usonanoj ke ili ‘inventas’ vortojn por anstataŭi anglajn vortojn kiu “jam ekzistas”. Memkompreneble tiu malegaliga kompleksaĵo ege plaĉas al la akademielitoj en Eŭropo, Afriko kaj Azio., Uzante la anglan (kaj foje la usonan) kiel akademia lingvo ili povis sin apartigi de la ‘pokscia plebo’. Ili povas lingve elstari kiel veraj doktuloj kiuj scipovas sekretan kodon, la anglan. Kaj en anglalingvaj kaj usonlingvaj landoj la ‘veraj kleruloj’ havas grandegan vortprovizoron dum la nekleruloj murmuras kaj grumblas basnivele. En Usono aĉeteblas multaj libroj kaj kursoj kiuj proklamas ke riĉa vortprovizoro estas ŝlosilo al sukceso. La ekzamenoj por akceptado en usonaj universitatoj estas 50% ekzamenoj pri vortprovizoro – ne pri veraj scioj. Kaj la plebanoj akceptas tion sindemande, sinribele.
Do, tial mi favoras Esperanton. Ĝi estas aliro al vera mondo de scio kaj scienco, ne la aparta kodo lingva de speciala etnio (la usona).

Lando historimanka, identecmanka

Kiam mi instruis en publikaj lernejoj ĉitie en Usono surprizis min la malscio de la usonaj lernantoj pri sia propra lando. Oni kredu ke la ĉieestaj usonaj flagoj kaj la ĉiutaga recitado de Promeso de Sindono (Mi promesas sindonon al la flago de Usono kaj al la lando kiun ĝi reprezentas. Unu nacio sub dio nedividebla kun justeco kaj libereco por ĉio) indikus grandan scion pri la nacio. Vi devas scii ke en Usono on vidas la usonan flagon en ĉiaj partoj: vestaĵoj, fenestroj, aŭtoj, en ĉiu publika ĉambro. La televizaj reklamoj estas en la naciaj koloroj. Estas la plej naciistia lando, kion iam ajn mi vizitis, kaj mi vizitis 48 landojn. Sed la usonanoj ne scias ion ajn pri sia patrio! 20% de la universitataj studentoj povas trovi sian landon en monda mapo sen nomoj! De 103 studentoj en mia 9a nivela klaso neniu povis diri la jarcento en kio la unuaj angloj alvenis al Usono. Ili ne scias kie ili estas aŭ de kie ili venas. Kiam mi petas miajn studentojn priskribi la vorton ‘libereco’ la usonanoj diras ‘flago’, ‘nacio’, ‘Usono’, ‘Statuo de libereco’ – se ili estas blankaj! Se ili estas afrikdevenaj: libereco de sklaveco, egaleco, eduko. Do por blankaj usononanoj libereco estas naciismo. Nenio alia grupo asocias liberecon kun naciismo.
La usonanoj ne scias de kie venas, de kie venas, pri la lokoj kie ili loĝas, kiel funkcias sia lingvo. Ili nur volas trudi al aliuj sian vivmanieron. Ili kredas ka ilia vivmaniero estus pli pura, pli justa de io de ke aliaj. Ili eĉ ne komprenas la argon de sia starpunkto, tiom naivaij estas ili.

Usona imperio?

Imperio usona
Hodiaŭ, la 3an de septembro, publika (ni diru registara) televid-sendoprogramo prezentis Usonon kiel imperion – tio estas imperio monda de paco, bonvivo, mondamo. La usona armeo estus garantiulo de harmonio monda. Oni montris usonajn soldatojn en uniformo kamufla kun akcento nazsonora de Ohio patrolantajn vilaĝojn en Malio, la Filipinoj kaj Ĝorĝio. Ĉiam oni vidis usonan soldaron kun maŝinpafilo direktita kontraŭ la neusonanoj dum aliaj usonaj soldatoj zorgis pri la sano kaj bonstaro de la tieuloj. La mesaĝo estis timo – timego ke aliuloj povus neakcepti usonecon. La Pax Americana, la paco usona, restas sur kadukaj subteniloj.
Sed plej grava penso estas tio: se Usono estas imperio, kiu estas la imperiestro? Kaj kio estas imperiestro? Ĉu oni atingis la epokon de Cesaro? Ĉu la usona ŝtatestro estas imperiestro? Kion signifikas tio? Ĉu la presidento de Usono estus iu demidieskulo aŭ eĉ dieskulo plena en mondo nia?

Usona obstineco

Hodiaŭ mi volas skribi pri samseksemo en Usono. Estas tre grava temo ĉar ĝi direktas kvazaŭ ĉion en Usono. Ĝi definas la ideon de vireco kaj kiel viroj en Usono sin komportas. Definas kion ili timas, kion ili evitas, kion ili faras por antaŭenigi sin kaj antaŭeniĝi (mi danzas al Esperanto ke mi povas fari tiun diferencon kiu apenaŭ eblas en multaj etnikaj lingvoj).
En Usono en la unuaj jaroj de la lernejo la knaboj interluktas. La instruistoj ŝajnigas ne vidi tion. “Kanboj estas knaboj” (boys will be boys) estas proverbeska pensparadigmo usona. Do la knaboj establas ‘bekpikantan hierarkion’ en kio la plej mola knabo estas ĉe la plej malalta fundo. Kio okazas kun la knaboj ende tiu? Unue, la hierarkio neniam restas stabila. Ĉiam ĉiu tratas supreniĝi. EĈ la lastulo ne volas resti tie kie li estas. La pozicio de la suprulo adas en dubo. Lia defendo dependas de lia vireco aŭ ŝajna vireco, lia refuzo akcepti ŝanĝon, lia firma konstanteco eĉ kiam li ne plu pravas. Estas anglosaksona concepto nomata ‘stalwartness’ en la angla kiu ne tenas egalan tradukon en Esperanto. En Esperanto tio estus ‘obstineco’ kiu venas de latina obstinare, esperante: insisti pri aŭ *Ĉestari (kio ne ekzistas en Esperanto). Eble oni povus traduki pere de staradi. En la angla ne estas malvirta eco kiel en aliaj kulturoj. Sed la angla kulturo faras de multaj malpozitivaj ecoj pozitivajn. Tiel la angla kulturo sukcesas en monda merkato. En anglosaksona socio vi povas superi malgraŭ via maljusta pozicio se vi restas ‘stalŭarta’ do obstina, en la defendo de via (malprava) pozicio ĝis kiam aliuj akceptas la maljustan posición kiel pravan. Tiel agas Bush, tiel agis Blair. Oni imponas sian vidpunkton ne pere de eŭropa argumentado aŭ pere de África eksplikado aŭ azia komparado sed pere de simpla obstina, stalŭarta neĉesado. Oni rifuzas kompreni la ideojn de la alia flanco ĉiam kaj ĉiam ade kaj senhalte. Iam ajn la alia flanco cedas pro nura-pura laco. Tiel la anglosaksuloj regas la mondon, ende Anglio kaj Usono ĝis la angla malplimulto de Sudafriko kaj la senhontaj aŭstralianoj. Ili ne cedas – ili fakte ne akceptis la verecon. Ili obstinadas. Ili simple daŭras-daŭras kaj neniam cedas. Ili inventas novajn argumentojn, ne interesas ĉu vere aŭ ne.
Iu kiu pensas ne havas lokon en Usono. Superulo estas tiu kiu povas obstini prave-neprave. Estas socio de muskoloj ne de cerbo. Bush gajnis super Gore ĉar li pozicionigis Gore kiel pensanto. Vera usanano ne pensas. Vera usonano agas! Kaj tiu usonano nur demandas poste.

Usono malamas fremdulojn

Bedaŭrinde Usono akceptas maltoleremajn fremdulabomenigajn paroladojn. Tiaj abomenaĉoj estus leĝe prohibitaj en Germanio. Sed en Usono oni akceptas ksenofobion kiel io tolerebla! Hodiaŭ en Herald de Miami iu aĉa George Will predikis kontraŭ Eŭropo. Vi devus scii ke la usonanoj ŝatas denunci Eŭropon kiel iu aroganta memaman kontinenton kiu ege pekis kaj kiu nun volas prediki justecon al Usono kiu estas – memkompreneble – multe pli justecama kaj pli bona ol Eŭropo. Mi hontas pri tiuj usonanaĉoj kaj hontas esti usonano en ilia kompanio. Aliaj estas malferme racismaj kiel Jonathan Goldberg, judo kiu abomenas la negrulojn ĉilande. Kaj la ĵurnaloj kiel la Herald-aĉo publikigas iliajn skribaĵacjojn!
La usonamaj poloj devus scii ke tiuj ĵurnalistoj multe primokas Pollandon kaj la polan popolon. La poloj subtenas plenkore Bush-an registaron kiu maldegnas ilin.